De DDZ[1] is een serie dubbeldeksmaterieel van de Nederlandse Spoorwegen voor gebruik in intercitydiensten. Ze bestaat uit de vroegere stoptreinstellen DD-AR uit de jaren negentig, die tussen 2009 en 2014 door NedTrain gemoderniseerd en verbouwd zijn. De projectnaam van deze revisie was DDZ (Dubbeldekker Zonering) waarna de treinen de naam NID (Nieuwe Intercity Dubbeldekker) zouden krijgen. De term DDZ werd echter de gebruikelijke aanduiding voor dit materieel.

Beschrijving

Deze dubbeldekstreinen bestaan uit gemoderniseerde stoptreinrijtuigen type DD-AR en motorrijtuigen mDDM, die vanaf 2011 in revisie zijn gegaan. Van deze gelegenheid is tevens gebruikgemaakt om de indeling ingrijpend te wijzigen en het concept "Dubbeldekker Zonering" toe te passen. De bovenverdieping is ingericht voor lezende en werkende reizigers en heeft tevens gedeeltelijk stiltecompartimenten. De stoelen staan voornamelijk in coachopstelling. De benedenverdieping richt zich op de overige individuele reizigers en op samenreizende groepen. Er zijn hier meer stoelen in vis-à-vis opstelling en per reizigerscompartiment is er een L-vormige "loungebank" geplaatst.

In de rijtuigen verdwenen de zogenaamde "knuffelhoekjes" (open hokjes op de beneden-verdieping, naast het gangpad tussen het ondercompartiment en het trapje omhoog naar het balkon). Deze ruimtes zijn bij het reizigerscompartiment getrokken. Verder is ieder rijtuig voorzien van wifi en van cameratoezicht op de balkons. Van de twee toiletten in een vier-wagentreinstel is er één toegankelijk voor mindervaliden. Beide toiletten zijn voorzien van een gesloten toiletsysteem en een op het balkon geplaatste bioreactor, die onder normale om-standigheden maar eens in de drie maanden geleegd behoeft te worden. De toiletten hebben ook een eigen omroepsysteem om de reiziger te laten weten of het toilet vrij is of bezet. Interieurdetails zijn de op de glazen pendeldeuren geplaatste bronzen deurgrepen en de plafondverlichting.

Bij het motorrijtuig (mBk) en het stuurstandrijtuig (ABvk) zijn de drie afzonderlijke frontruiten van de cabines vervangen door één grote frontruit. Achter deze ruit zijn de oorspronkelijke raamstijlen wel gebleven. Hierdoor is de "kooiconstructie" van de cabine ongewijzigd gebleven. Op de frontruit zijn twee elektrische ruitenwissers en een bijbehorende sproei-installatie geplaatst. De zijramen in de beide cabines zijn dichtgemaakt.

De zijkanten van de trein tonen de van het VIRM bekende blauwe banen op een gele onder-grond en volgen de niveaus van de compartimenten: bij de meeste rijtuigen hoog en laag, maar met een (iets lager) hoog niveau bij het motorrijtuig, en met een tussenniveau aan de uiteinden van elk rijtuig. Het ontbreken van de lage blauwe baan bij de mBk is het op-vallendste verschil met de belijning van het VIRM.

De voormalige DDAR-treinstammen, waarbij de rijtuigen regelmatig uitgewisseld werden, werden voortaan beschouwd als treinstellen waarvan de samenstelling onder normale omstandigheden niet wordt gewijzigd. In totaal 240 rijtuigen, waaronder alle 50 motor-rijtuigen, werden gemoderniseerd om te dienen als rijtuigen in de NID-treinstellen. Hiermee zijn 50 treinstellen (30 vierwagen- en 20 zeswagentreinstellen) gevormd. DDZ is voorzien van OBIS, het reizigersinformatiesysteem van de NS-intercitytreinen.

Indienststelling

Indienststelling was voorzien voor 11 december 2012 toen de dienstregeling 2012 inging, maar rond dat moment begonnen pas de proef- en instructieritten. Op 13 februari 2012 werd het eerste treinstel aan de pers gepresenteerd.[2][3][4] Vanaf 12 maart 2012 bestond er een omloop voor twee treinstellen op de verbinding Den Haag Centraal – Schiphol – Amsterdam Centraal. De dienstuitvoering werd geleidelijk uitgebreid, maar was in de herfst van 2012 nog niet vrij van storingen. Vooral de airconditioning vertoonde zoveel defecten, dat de stellen op warme dagen niet konden worden ingezet. Naarmate er meer DDZ-treinstellen werden afgeleverd, gingen zij in meer treinseries rijden. Op 21 december 2013 is het eerste zesdelige treinstel in dienst gekomen.

Inzet

Sinds de invoering van de dienstregeling 2013 reden de treinen een deel van de intercity-diensten van Den Haag Centraal en Dordrecht via Haarlem naar Amsterdam Centraal. Omdat de voortgaande aflevering van DDZ bijdroeg aan een groeiend overschot aan intercity-materieel terwijl er voorlopig meer behoefte was aan stoptreinmaterieel, werden de trein-stellen sinds februari 2013 ook ingezet in sprinterdiensten. In de loop van de dienstregeling 2014 werd de NID in de meeste sprinterdiensten gefaseerd vervangen door SLT, SGMm en het inmiddels buiten dienst zijnde Plan V.

Vervanging en afvoer

In april 2020 begon een aanbestedingsprocedure om te komen tot een vervanger van de DDZ in 2027, omdat deze dan tegen het einde van de levensduur loopt. De vervanger {Dubbel-dekker Nieuwe Generatie (DDNG)} moet bestaan uit een combinatie van enkel- en dubbeldeksrij-tuigen voor een optimale toegankelijkheid voor reizigers en geschikt zijn voor snelheden tot 160 km/uur.[5]

In november 2014 raakte vierwagenstel 7524, dat betrokken was geweest bij een aanrijding, naar Haarlem gesleept voor herstel. Na diverse pogingen werd in november 2019 duidelijk dat dit treinstel niet hersteld kon worden. De twee kopbakken werden van bruikbare onder-delen ontdaan en in juli naar de sloper afgevoerd. De beide middenbakken werden toe-gevoegd aan de 7521, waaruit zeswagenstel 7621 ontstond.

In het voorjaar van 2022 werden de treinstellen 7506, 7528, 7538 en 7542 buiten dienst gesteld. Treinstel 7528 werd aangewezen als onderdelenleverancier voor de nog rijdende DDZ-stellen.

Bijzonderheden

• Op 8 en 9 september 2012 werden op de Hanzelijn enige proefritten gereden met een tijdelijk samengesteld DDZ-zeswagentreinstel.

• Op 21 december 2013 werd het eerste zeswagentreinstel 7625 in dienst gesteld. 

Ontkoppelingen

• Enige malen zijn DDZ-treinstellen tijdens de rit onbedoeld ontkoppeld, een euvel dat zich ook al voordeed bij het DD-AR materieel waaruit DDZ is voortgekomen. Beide delen van de trein remmen daarbij af dankzij het zelfwerkende, doorgaande remsysteem.
• Op 23 november 2012[6] brak door een losgetrilde borgpen[7] tijdens de rit de verbinding tussen twee rijtuigen van DDZ-treinstel 7536 nabij station Sassenheim. Naar aanleiding van dit incident werden de elf afgeleverde treinstellen van dit type in opdracht van de Inspectie Leefomgeving en Transport gecontroleerd en in orde bevonden.
• Op 13 december 2013 ontkoppelden twee DDZ-treinstellen tijdens het rijden bij Nijkerk.
• Op 2 juni 2014 ontkoppelden treinstel 7523 en 7519 tijdens de rit op de Moerdijkbrug.
• Op 16 maart 2017 ontkoppelden twee DDZ-treinstellen tijdens het rijden bij Rijen.
• Op 2 maart 2018 ontkoppelden treinstel 7533 en 7620 tijdens het rijden bij vertrek uit Leiden Centraal.
• Op 14 november 2019 schoten de treinstellen 7542 en 7515 los tijdens het rijden ter hoogte van Zwolle-Zuid.[8][9]

Trillingen

• Met ingang van 3 december 2020 werden alle treinstellen van het type DDZ tijdelijk uit de dienstregeling gehaald in verband met meldingen over trillingen bij hoge snelheid. Vastgesteld werd dat de oorzaak het remsysteem van de DDZ-treinstellen was, dat zorgde voor ongelijkmatige slijtage aan de wielbanden, die daardoor vervormden. Om dit te voorkomen werd het remsysteem op een aantal punten aangepast.[10] De tijdelijke buitendienststelling liep uit tot een vol jaar, maar op woensdag 24 november 2021 werd bekendgemaakt dat een deel van de treinstellen per 6 december 2021 zou terugkeren op het spoor voor inzet in de intercitytreinen op het traject Roosendaal-Zwolle.[11]

Externe links/verwijzingen

• Dubbeldekker Zonering - nl.wikipedia.org
• Category: Dubbeldekker Zonering- uit Wikimedia Commons
• Dubbel Dekker Zones (DDZ), of de Nieuwe Intercity Dubbeldekker (NID) - nicospilt.com

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bronnen, noten en/of referenties

1.  De nieuwe Intercity, NS.nl
2. Fotoserie NS presenteert nieuwe dubbeldekkers, Parool.nl. 13 februari 2012.
3. In de nieuwe intercity's kun je beneden ouwehoeren en boven lezen, NRC.nl, 13 februari 2012.
4. Stoptrein verandert in gloednieuwe en zuinigste dubbeldekker op het spoor, NS.nl, februari 2012.
5. NS start aanbesteding nieuwe generatie toegankelijke dubbeldekkers, NS.nl, 9 april 2020. Gearchiveerd op 4 april 2023.
6. Kabel breekt: nieuwe dubbeldekker in tweeën, Treinreiziger.nl, 23 november 2012
7. Losse borgpen oorzaak van splitsing dubbeldekker, OVpro.nl, 27 november 2012. Gearchiveerd op 1 oktober 2022.
8. NS DDZ 7515: Opmerkingen. treinposities.nl. Geraadpleegd op 12 juni 2020.
9. Twee treindelen schieten los van elkaar tijdens rit in Zwolle. RTV Oost. Gearchiveerd op 12 juni 2020. Geraadpleegd op 12 juni 2020.
10. NS vervangt uit voorzorg voorlopig DDZ treinen. NS vervangt uit voorzorg voorlopig DDZ treinen. Gearchiveerd op 3 december 2020. Geraadpleegd op 3 december 2020.
11. Dubbeldekkers weer terug op de rails, ANP, 24 november 2021. Gearchiveerd op 24 november 2021.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Dubbeldekker_Zonering - 29-09-2023