Verlengd interregiomaterieel (VIRM) is een dubbeldekstrein van de Nederlandse Spoorwegen (NS). Deze heeft er 178, te weten 98 van het type vierwagentreinstel (VIRM-IV), en 80 van het type zeswagentreinstel (VIRM-VI). De eerste serie (VIRM-1) is ontstaan door verlenging van de DD-IRM, het Dubbeldeksinterregiomaterieel. Dit materieel had bij aflevering de naam Regio-runner. Deze treinen waren bedoeld voor het rijden van InterRegiotreinen. Het eerste trein-stel (de 8201) werd op 21 april 1994 overgebracht van Talbot in Aken naar de werkplaats in Leidschendam.

Treinstel 8629 is komen te vervallen nadat er brand uitbrak in één van de wagons te Ede. Treinstel nummer 8711 is komen te vervallen door de schade die is opgelopen bij het trein-ongeval bij Amsterdam Westerpark. Treinstel 9405 raakte ernstig beschadigd bij het trein-ongeval bij Voorschoten op 4 april 2023.

Totstandkoming

Op basis van de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening bracht NS in de jaren 80 een eigen plan uit: Rail 21, een nationaal plan waarbij naast forse uitbreidingen aan het bestaande spoornet werd geïnvesteerd in nieuw materieel. In het plan werd besloten om in 1996 een drietreinenconcept in te voeren: de Agglo/Regiotrein (stoptrein), de InterRegiotrein (sneltrein, vergelijkbaar met de huidige Intercity's) en de intercity (vergelijkbaar met de EuroCity en de hogesnelheidstreinen zoals de Thalys en de ICE). Het Dubbeldeksinterregiomaterieel was dus bedacht voor de Interregioverbindingen en kreeg de naam Regiorunner. Het drietreinensysteem is echter nooit ingevoerd, onder andere door de verzelfstandiging van NS, en de officiële naam Regiorunner is vervallen. Het materieel wordt nu voornamelijk ingezet als intercitytrein.

Eerste generatie: DD-IRM

Tussen 1994 en 1996 werden voor het Dubbeldeksinterregiomaterieel 290 dubbeldeksrij-tuigen afgeleverd:

• 162 mBvk1/2-rijtuigen: aangedreven koprijtuigen met 2e klas
• 81 ABv3/4-rijtuigen: rijtuigen met 1e/2e klas
• 47 ABv5-rijtuigen: rijtuigen met 1e/2e klas

De ABv5-rijtuigen zijn geleverd door De Dietrich te Reichshoffen in Frankrijk; de overige door de hoofdleverancier Talbot uit Aken. mBvk1 en mBvk2 zijn identiek. Hetzelfde geldt voor ABv3 en ABv4.

Daarmee werden 34 driewagentreinstellen en 47 vierwagentreinstellen samengesteld:

• 34 stellen DD-IRM-III: mBvk1 + ABv3 + mBvk2 (serie 8200)
• 47 stellen DD-IRM-IV: mBvk1 + ABv4 + ABv5 + mBvk2 (serie 8400)

De laatste twee cijfers van het treinstelnummer zijn gelijk aan die van het rijtuignummer van de ABv3/4, en deze waren 01 t/m 81, dus er kon bijvoorbeeld nooit gelijktijdig een stel 8201 en een stel 8401 in bedrijf zijn.

Net als de vorige generatie dubbeldekstreinen (DD-AR) was het de bedoeling dat de rijtuigen van DD-IRM op rijtuigniveau onderhouden zouden worden. Hierdoor was er feitelijk sprake van treinstammen. Mede daarom is de DD-IRM mechanisch en pneumatisch gekoppeld met semiautomatische koppelingen (ATK, Automatische Tussenkoppeling), zodat de rijtuigen een-voudiger van en aan elkaar te koppelen zijn dan bij treinstellen. In de praktijk is van onder-houd op rijtuigniveau nooit sprake geweest en was er dan ook al gauw sprake van treinstellen in plaats van treinstammen.

Verlenging: VIRM-1

In 2000 werd een bestelling geplaatst voor 128 nieuwe rijtuigen, om de 81 bestaande stellen te verlengen: de driewagentreinstellen (serie 8200) werden uitgebreid met een ABv6 tot vier-wagentreinstellen (serie 9400). De vierwagentreinstellen (serie 8400) werden uitgebreid met een ABv6 en een mBv7 tot zeswagentreinstellen (serie 8600). Nog steeds geldt dat er bijvoor-beeld niet gelijktijdig een stel 9401 en een stel 8601 in bedrijf kan zijn.

Zo ontstond het Verlengd interregiomaterieel (VIRM-1). Het interieur van de nieuwe rijtuigen wijkt af van de oudere, met onder andere een ander type stoelen die op de beneden-verdiepingen in coachopstelling werden geplaatst. Bovendien werden de "oudere" rijtuigen aangepast, zo werden onder andere de hc-ruimten en een aantal toiletten verwijderd. Ook werden de stroomafnemers en snelschakelaars verplaatst van de mBvk- naar de nieuwe ABv6-rijtuigen.

Modernisering: VIRMm-1

De eerste generatie werd sinds 2016 gemoderniseerd. De NS verwachtte dat de treinen 20 procent zuiniger werden door het gebruik van led-verlichting en zuiniger klimaatinstallaties. Op 18 september 2014 werd begonnen met het vierdelige Pre-Try-Out-treinstel (PTO-trein-stel) 9411. De overige 80 treinstellen werden tussen 2016 en 2020 bij NedTrain in Haarlem gemoderniseerd, waarbij de vierwagentreinstellen als eerste aan de beurt waren. Het inter-ieur is vergelijkbaar met dat van de Dubbeldekker Zonering (DDZ) met de stoelen beneden in vis-à-vis-opstelling en boven in coachopstelling. De ruimte voor de (verwijderde) liftschachten wordt op de benedenverdieping gebruikt als bagageruimte; op de benedenverdieping van de ABv-rijtuigen komt een loungebank. Voorts werden er op iedere verdieping overhoeks vier noodventilatieramen geplaatst. Deze hebben als doel om bij langdurige uitval van de klimaatunit voor voldoende frisse lucht te zorgen. Het rolstoeltoegankelijke balkon werd van een OBIS-scherm voorzien waarop reisinformatie wordt getoond. Tevens is op dit balkon een, van een urinoir voorzien, universeel toilet geplaatst. In de eerste klas is iedere dubbele zit-plaats voorzien van een stopcontact voor het gebruik van onder andere laptops. De in de ABv6 geplaatste snelschakelaar werd vervangen door het type dat ook al in VIRM-4 is geplaatst.[4] Het eerste in serie gemoderniseerde treinstel is de 9404, in februari 2017 was de eerste inzet van het zeswagentreinstel 8637. Het uiterlijk van de gemoderniseerde treinstellen is gewijzigd t.o.v. de oorspronkelijke uitvoering. De blauwe banen langs de ramen lopen vanaf de balkons naar beneden i.p.v. naar boven en rond de deuren is er nu een blauwe omlijsting. De investering bedroeg 502 miljoen euro.[5]

Tweede en derde generatie: VIRM-2/3

De serie VIRM-2 bestaat uit 13 vierwagentreinstellen genummerd in de 9500-serie en 12 zes-wagentreinstellen genummerd in de 8700-serie, de serie VIRM-3 bestaat uit 21 zeswagen-treinstellen aansluitend genummerd in 8700-serie.

Hiervoor werden 250 rijtuigen afgeleverd:

• 92 mBvk1/2: aangedreven koprijtuigen met 2e klas
• 46 ABv3/4: rijtuigen met 1e/2e klas
• 33 ABv5: rijtuigen met 1e/2e klas
• 46 ABv6: rijtuigen met stroomafnemers en 1e/2e klas
• 33 mBv7: aangedreven rijtuigen met 2e klas

Ook bij deze stellen zijn de laatste twee cijfers van het stelnummer gelijk aan die van het ABv3/4-rijtuignummer. De gebruikte rijtuignummers verschillen binnen deze serie weer alleen in de laatste twee cijfers, dus er kan bijvoorbeeld niet gelijktijdig een stel 8702 en een stel 9502 in bedrijf zijn.

De stelnummers van VIRM-2 zijn 01 t/m 25 met steeds 87 of 95 ervoor, die van VIRM-3 zijn 8726 t/m 8746. Anno februari 2022 waren er nog 242 rijtuigen over.[6]

Modernisering: VIRMm-2/3

Aan de buitenkant van de gerenoveerde VIRM-2 en -3 treinstellen is het NS logo zo groot afgebeeld dat het niet tussen de ramen past.
Het moderniseringprogramma voor VIRM-2 en -3 loopt van juni 2021 tot eind 2023.[7]

De VIRM-2 en -3 treinstellen krijgen de nieuwe NS-flow kleurstelling met grote witte NS-logo’s op de zijkant en zonder blauwe banen langs de ramen. De indeling van het interieur lijkt op het interieur van de VIRMm-1, maar kent enkele wijzigingen. Zo zijn het urinoir en de bagage-rekken bij de loungebanken verdwenen. Ook de balkons zijn anders dan die van de VIRMm-1. Er is een bioscoopstoel voor rolstoelbegeleiders en zijn er loveseats. Verder zijn er andere stoelen in de 1e en 2e klasse. De VIRMm-2 en -3 is de 1e NS intercity die in de 2e klas USB-poorten heeft. De 1e klas heeft naast USB-poorten ook stopcontacten.

Op 7 juni 2021 is treinstel 9528 als eerste stel in dienst gekomen. In december 2022 was de honderdste VIRM gemoderniseerd, waarmee er 19 van serie 2 en 3 zijn afgerond.[1]

Vierde generatie: VIRM-4

In 2007 heeft NS Reizigers 205 nieuwe VIRM-4 rijtuigen besteld bij Bombardier Transportation ter vervanging van onder andere de ICK-rijtuigen. De basisopdracht bestond uit 50 vierdelige treinstammen. Later is hier nog één stam aan toegevoegd alsmede een extra koprijtuig, ter vervanging van een bij een aanrijding beschadigd rijtuig. Het eerste treinstel werd op 27 juni 2008 gepresenteerd.

Voor VIRM-4 zijn de volgende rijtuigen besteld (excl. het extra vervangende rijtuig):

• 102 mBvk1/2: aangedreven koprijtuigen met 2e klas
• 51 ABv3/4: rijtuigen met 1e/2e klas
• 51 ABv6: rijtuigen met stroomafnemers en 1e/2e klas

De samenstelling is:

• 51 stellen VIRM-IV: mBvk1 + ABv3/4 + ABv6 + mBvk2

De stelnummers zijn 9547 t/m 9597 (de 9500-serie is dus deels serie 2/3, deels serie 4).

Modernisering: VIRMm-4

NS is van plan tussen 2023 en 2028 de 51 VIRM-4-treinstellen te moderniseren die een vergelijkbare uitstraling krijgen als de VIRMm-2/3.[6] De kosten worden geschat op 323 miljoen euro.

Fabrikanten

De casco's van IRM zijn vanaf 1994 gebouwd door Waggonfabrik Talbot in Aken. De VIRM-casco's zijn tussen 2002 en 2009 gebouwd bij Bombardier Transportation in Görlitz. De elektrische installatie voor de IRM werd geleverd door Holec Ridderkerk, voor de VIRM door Alstom Ridderkerk, zoals Holec na overname door Alstom heet. Het kunstleer en stof van de VIRM is geleverd door BMS Projectstoffering.

Techniek

De IRM is uitgerust met een energiezuinige draaistroomtractie. Om de gelijkstroom van de bovenleiding om te vormen tot draaistroom, wordt de bovenleidingspanning met de lijn-chopper omgevormd tot een hogere gelijkspanning van vaste grootte, die op zijn beurt door een omvormer in draaistroom voor de tractiemotoren wordt omgezet. In de treinstammen uit de eerste levering komt hierbij een zoemend geluid vrij dat het reizigerscomfort negatief beïnvloedt. Dit leverde deze treinen de bijnaam Doedelzak op. Na de midlife-renovatie van de VIRM-1 in 2011-2013, waarbij de tractie-installatie van type GTO naar IGBT is gewisseld, zoals al bestaand in VIRM-2, VIRM-3 en VIRM-4, is het zoemende geluid vrijwel verdwenen. Bij deze renovatie is gelijktijdig het reizigersinformatiesysteem OBIS ingebouwd (On Board Infor-mation Services). Er kan in treinschakeling worden gereden met maximaal vier treinstammen tegelijk.

Voor het remmen beschikt de IRM over elektropneumatische schijfremmen op de loop-draaistellen en de mogelijkheid tot elektrodynamisch remmen op de motordraaistellen. De draaistellen zijn van het type RMO 9000, die ook voor de DM90 gebruikt werden.[8] De rem-energie van de dynamische rem kan worden teruggevoerd naar de bovenleiding (recuperatie) of via de afleidingschopper in remweerstanden worden omgezet in warmte. Tevens beschikt het treinstel voor noodgevallen over permanentmagneetremmen, die bij snelremmingen op de spoorstaven worden neergelaten. De magneetrem dient tevens als parkeerrem.

De DD-IRM-treinstammen zijn voorzien van een ingebouwd sluitfluitsignaal dat te horen is voordat de deuren sluiten.

VIRM-1 t/m 3

Bij de verlenging tot VIRM werd de hele treinserie uitgevoerd met een diagnosesysteem in de cabines voor beproeving, controle en melding van storingen. De machinist gebruikt het sys-teem dat met een display op de stuurtafel is uitgerust, om de trein voor vertrek te beproeven, de hoofdconducteur om de bestemmingsdisplays in te stellen en de storingsmonteur voor het stellen van een diagnose. Tijdens de rit zijn verscheidene zaken te monitoren, zoals snel-heid, luchtdruk, spanning, vermogen. Na de verlenging kan met maximaal drie stammen in treinschakeling gereden worden.

De VIRM is voorbereid op inbouw van een transformator voor bedrijf onder een boven-leidingspanning van 25 kV.

VIRM-4

Door een stuggere vering is het rijcomfort verbeterd ten opzichte van de eerdere series. Ook is de airconditioning verbeterd. VIRM-4 is het eerste NS-materieel dat bij de bouw al is voor-zien van een gesloten vacuümtoiletsysteem met een bioreactor.

Inrichting

Een VIRM-trein bestaat uit een of meer treinstellen (ook wel treinstammen genoemd, zie hier, maar NS gebruikt zelf in de trein het begrip treinstel). Het aantal rijtuigen in een treinstel is 4 als het stelnummer met 9 begint en 6 als het met 8 begint.

Er zijn 98 treinstellen VIRM-IV (vierwagentreinstellen) met in de 1e klas 61 à 63 zitplaatsen en in de 2e klas 326 à 330, plus 16 klapzittingen.

Verder zijn er 80 treinstellen VIRM-VI (zeswagentreinstellen) met in de 1e klas 129 à 132 zit-plaatsen en in de 2e klas 438 à 442 plus 26 klapzittingen.

Er is airconditioning in elk rijtuig die per rijtuig geregeld wordt. De ramen zijn niet te openen door reizigers, maar kunnen door een conducteur geopend worden als bijvoorbeeld de airco defect is.

Aan de uiteinden van ieder rijtuig is een gedeelte op het niveau van de buitendeur (het bal-kon), daartussen zit het gedeelte met een onder- en een bovenverdieping. Vanaf het balkon is er een trap naar beide verdiepingen.

De indeling van de balkons varieert al naargelang de aanwezigheid van een toilet, ruimte voor bagage en fietsen- en dienstruimten. Op sommige zijn er een of twee blokjes van vier stoelen in vis-à-vis-opstelling en/of een rijtje klapstoelen in dwarsrichting, met de rug naar het raam. Soms is er één bank, al of niet met twee klapstoelen ertegenover.

In een vierwagentreinstel is een voor mindervaliden toegankelijke wc aanwezig (ABv3/4). In een zeswagentreinstel zijn dit er twee (ABv3/4 en mBv7). Verder is er in een vierwagen-treinstel nog een reguliere wc en zijn er in een zeswagentreinstel twee reguliere wc's. In de rijtuigen zijn op diverse plaatsen wc-bezetmelders geplaatst.

De stoelopstelling op de bovenverdieping is vis-à-vis; beneden is dit bij de oudere rijtuigen ook het geval, maar bij de nieuwere zijn daar de meubels in een coachopstelling geplaatst, met in het midden twee rijen (6 tot 8 plaatsen) vis-à-vis.

Bij de vis-à-vis-opstelling zit aan de raamkant een asymmetrisch vast tafeltje, behalve op het balkon. Eronder zit een in de zijwand verzonken afvalbak. Bij de coachopstelling zit in de rug-leuning van elke stoel ervoor een opklapbaar tafeltje en een afvalbakje.

Alleen op de benedenverdieping zijn er bagagerekken boven de stoelen, bij de niet-gerevi-seerde treinstellen hebben deze een golvende vorm.

VIRM-1 t/m 3

De liften tussen de trappen naar de boven en benedenverdieping voor de cateringtrolley, die in 2003 is afgeschaft, zijn buiten dienst gesteld. Omdat het gangpad in het midden zit en de glazen entreedeur naar de reizigersafdeling uit het midden (in het midden zit de lift) zit hier een zijwaartse beweging in de looproute.

VIRM-4

De stoelen in de 2e klas zijn voorzien van een blauwe stoffen bekleding. De stoelen in de 1e klas zijn voorzien van een rode leren bekleding. Deze kleuren zijn identiek aan de kleuren die zijn gebruikt bij de vernieuwde Sprinters (SGMm) en Intercitymaterieel. De liften tussen de trappen geplaatst zijn weggelaten waardoor de trappen breder zijn en de doorstroom van reizigers is verbeterd. In de eerste klas is iedere dubbele zitplaats voorzien van een stop-contact voor het gebruik van onder andere laptops. De contactdoos zit onder de arm-leuningen in het midden. Bij oplevering waren in de 1e klas leeslampjes aan de stoelen bevestigd. Korte tijd na aflevering kwam men er achter dat de leeslampen een potentieel (stoot)gevaar opleverden. Hierop zijn de leeslampjes verwijderd. Het aantal zitplaatsen in de compartimenten wordt niet meer vermeld.

De op de wc's geplaatste vacuümtoiletten lozen niet meer direct op de spoorbaan, maar zijn voorzien van bioreactors. De langwerpige displays aan de uiteinden van de coupé, waarop in voorgaande series de bestemming werd aangegeven, ontbreken. Hiervoor in de plaats zijn deze stellen later voorzien van informatieschermen. Deze maken gebruik van OBIS met uit-gebreide reisinformatie. VIRM-4 is tevens voorzien van draadloos internet.

Inzet dienstregeling 2023

Na diverse proefritten en een proefbedrijf in de stopdienst Dordrecht – Roosendaal in 1994 loste het IRM het ICM af op de verbinding Amsterdam – Vlissingen. Naarmate er meer IRM's werden afgeleverd en de dienstregeling veranderde, werden ze vervolgens ook ingezet op de verbindingen Den Haag/Rotterdam – Nijmegen, Amsterdam – Den Haag, Den Helder – Nijmegen en Zwolle – Roosendaal. Later volgden nog meer andere treindiensten, waaronder Alkmaar – Maastricht.

Stiltecoupés

De stiltecoupés zijn in een deel van de tussenrijtuigen met 1e en 2e klas geplaatst (in de bovenverdieping).

Reclame

De VIRM-treinstam 9525 was in het kader van sponsoring door NS Reizigers voorzien van totaalreclame voor NOC*NSF, maar is inmiddels teruggebracht in de geel-blauwe staat. Op 24 april 2013 heeft stam 9520 zijn NOC*NSF-reclame verruild voor een oranje bestickering, om in verband met het aantreden van Koning Willem-Alexander te rijden als 'koningstrein'. Daarnaast was stam 9514 tot de modernisering in 2021 voorzien van het opschrift Lekker lezen doe je in de trein. Sinds oktober 2017 hebben ook de stammen 9549 en 9592 een jasje gekregen in de Lekker lezen doe je in de trein-uitrusting. Ten slotte waren de stammen 9522 en 9524 voorzien van een reclame ter promotie van de OV-chipkaart. Inmiddels is de bestic-kering weer verwijderd. In september 2014 kwam een VIRM in dienst die is voorzien van reclame voor een project om de treinen energiezuinig te laten rijden.

In het verleden heeft treinstam 9524 rondgereden met stickers voor de musicals Mamma Mia! en The Lion King. Ook heeft stam 8733 reclame gehad voor het materieel zelf, aangezien hierin de 300e VIRM-bak is opgenomen.

Groene trein

Groene trein is het VIRM-IV-treinstel 9556, waarvan het uiterlijk is aangepast in samenwerking met Eneco.[9][10] Het treinstel heeft in 2014 in het kader van promotie van groene stroom een ander uiterlijk gekregen om zo kenbaar te maken dat in 2018 alle treinen op groene stroom rijden. Het uiterlijk van de trein is ontworpen door de Amsterdamse ontwerpers Michiel van Sinderen en Steffen de Jonge. Dit treinstel werd gepresenteerd op 20 september 2014 tijdens het 175-jarig spoorjubileum. Het ontwerp bestaat uit heel kleine blokjes geel en blauw (diverse tinten) die groen lijken wanneer de trein langs rijdt of vanuit een hoek bekeken wordt.

Zie ook

• OV in Nederland Wiki - wiki.ovinnederland.nl
• Railwiki - railwiki.nl

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Externe links/verwijzingen

• Dubbeldeksinterregiomaterieel (VIRM) - nl.wikipedia.org
• Category: DD-IRM - uit Wikimedia Commons
• Regiorunners (VIRM) - nicospilt.com
• VIRM - Het Utrechts Archief / hetutrechtsarchief.nl

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bronnen, noten en/of referenties

1.  Er zijn in december 2022 in totaal 177 VIRM-treinstellen.[1]

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. Carola Belderbos, 100e gemoderniseerde dubbeldekker terug in dienstregeling. nieuws.ns.nl (15 december 2022). Gearchiveerd op 15 december 2022. Geraadpleegd op 15 december 2022.
2. Poster Intercity VIRM, NS.nl
3. European Union Agency for Railways, European Register of Authorised Types of Vehicles; 13-122-0001-5-001-001 new variant of VIRM-2/3 IV EMU (4 mei 2021 (update: 26 december 2021)). Geraadpleegd op 27-12-2021.
4. Dubbeldekkers NS worden moderner
5. ↑ Monique Harmsen, Gemoderniseerde dubbeldekkers groener en geavanceerder. Industrielinqs (26 februari 2019). Geraadpleegd op 29 juni 2022.
6. Ariën, NS gaat ook vierde generatie VIRM dubbeldekker moderniseren. Treinenweb.nl (24 februari 2022). Geraadpleegd op 29 juni 2022.
7. NS onthult opgeknapte dubbeldekkers met loveseats en camera's, maar zonder urinoirs, de Volkskrant, 2 juni 2021.
8. Stork RMO 9000 bogies op flickr.com
9. Groene Trein bij ns.nl
10. Eneco nieuws over de groene trein

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: nl.wikipedia.org/wiki/Dubbeldeksinterregiomaterieel - 29-03-2023